Kurator wystawy: Jerzy Jelonek

60 rocznica odsłonięcia pierwszego na Ziemiach Zachodnich pomnika Piasta – oracza – Kołodzieja, symbolicznego władcy prastarych Ziem Piastowskich w Złotowie (22.07.1957 r.) to dobra okazja, aby na to wydarzenie spojrzeć z perspektywy … już historycznej.

Uroczystości związane z odsłonięciem pomnika poprzedzał Zjazd Bojowników o Polskość i Wolność Ziem Piastowskich. Dwudniowe uroczystości zaszczycili swą obecnością dawni działacze polonijni z poszczególnych dzielnic Związku Polaków w Niemczech. Najliczniejszą grupę stanowili weterani Piątej Dzielnicy (Pogranicze). Był to swoisty hołd oddany ich heroicznej walce z germanizacją w miejscu szczególnie doświadczonym – na Złotowszczyźnie.

Otwarcie zjazdu poprzedziła polowa msza św. na Placu Kościuszki. Główne uroczystości zjazdu odbywały się w Powiatowym Domu Kultury (obecny Areszt Śledczy). Spośród licznego grona prelegentów warto przypomnieć charyzmatyczną nauczycielkę i działaczkę ZPwN, pisarkę Marię Zientarę-Malewską, która jako pierwsza przemówiła do zebranych; czy choćby wzruszające, bardzo osobiste wystąpienie dra Szwarcenberg-Czernego – konsula polskiego z Piły w latach 1928-1932, który wspominał polskich księży, nauczycieli, działaczy, z którymi współpracował.

Nazajutrz 22 lipca, w dniu „Święta Odrodzenia”, w uroczystej oprawie dokonano odsłonięcia pomnika. Po odegraniu hymnu narodowego i odśpiewaniu „Roty” przez miejscowy chór Św. Cecylii, liczne delegacje i mieszkańcy Ziemi Złotowskiej złożyli u stóp Piasta wieńce i kwiaty. W wystąpieniach akcentowano, że „my tu byliśmy, jesteśmy i będziemy”.

Twórcą pomnika jest wilnianin, prof. artysta rzeźbiarz Władysław Tumkiewicz z Wrocławia. Autorem ideowego przesłania wraz z płaskorzeźbami i cokołem jest dr inż. arch. Gerard Aleksiewicz – syn Ziemi Złotowskiej. 60 lat temu odsłonięto wersję warsztatową (gipsową). Po roku granitowy cokół z tablicami z brązu wieńczył kuty w piaskowcu wizerunek Piasta.

Na wystawie ukazano Piasta wraz z dynastią Piastów w literaturze, sztuce, grafice, fotografii, medalierstwie, numizmatyce, filatelistyce, okolicznościowych telegramach patriotycznych z początku XX wieku, dokumentach itp. Pokazano również Piasta i jego środowisko – legenda o Piaście, rolę Kruszwicy, Mysiej Wieży, wizyty aniołów na uczcie w czasie postrzyżyn Ziemowita. Wystawę uzupełniają historyczne przedstawienia Kruszwicy, Kujaw, Kujawiaków w sztuce.

Drugim wątkiem wystawy jest Chrzest Polski – tym samym początki państwowości państwa piastowskiego w ikonografii. Poprzez Krajnę (Górka Klasztorna – objawienie z XI w.) ukazano milenijny wystrój fary złotowskiej – sgraffita A. i L. Torwirtów oraz Krajniaków w orszaku księżniczki Dąbrówki / rody Komierowskich i księdza Bronisza – proboszcza fary złotowskiej z drugiej połowy XVIII w.

Wystawę uzupełniają Piastowie związani z Krajną Złotowską – m.in. Bolesław Krzywousty, Przemysław II, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, książę Kaźko Słupski, ks. Władysław Biały, książę Władysław Opolczyk. Piast i Piastowie na wesoło – nie zapomniano również o Piaście w tradycji Złotowszczyzny – nazwy ulic, ronda, obiekty, firmy itp.

Tekst: Jerzy Jelonek