250 rocznica I rozbioru Polski!
Na początku sierpnia 1772 r. w Petersburgu zapadły ostateczne decyzje o rozbiorze Polski. Tak zwany obwód nadnotecki z Krajną i Ziemią Wałecką przypadł Prusom. Już 13 września 1772 r. wojska pruskie zaczęły zajmować te obszary. Podążający za nimi urzędnicy w każdym mieście ogłaszali przyłączenie tych ziem do Prus i wprowadzenie pruskiej administracji.
Z zajętego obszaru utworzono prowincję Prusy Zachodnie – Westpreußen – ze stolicą w Kwidzynie. Wyraźnie zaznaczono pewną odrębność obwodu nadnoteckiego – Netzdistrikt, który ostatecznie w 1775 r. stał się departamentem. Prowincja ta została podzielona na powiaty – kreiss. W obwodzie nadnoteckim ostatecznie wykształciły się cztery powiaty: wałecki, kamieński, bydgoski i inowrocławski. (Złotów należał do powiatu kamieńskiego).
Zarówno Krajna, jak i Ziemia Wałecka przez cały XIX w. znajdowała się w granicach Prus, a potem państwa niemieckiego. Złotów do Polski powrócił po 173 latach niewoli. W wyniku I rozbioru Polski, Korona i Litwa utraciły 211 tys. km kwadratowych powierzchni i 4,5 mln ludności.
Prusy w I rozbiorze zajęły rozwinięte gospodarczo tereny Warmii i Prus Królewskich, tym samym spełniły się dążenia Hohenzollernów, by połączyć Brandenburgię z Prusami Książęcymi.
Jednym z głównych architektów I rozbioru Polski (1772 r.) był urodzony w Lotyniu (pow. złotowski), pruski hrabia, polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych w latach 1768-1791 Ewald Friedrich von Hertzberg.
Zawarty w Petersburgu 15 stycznia 1772 r. traktat między Fryderykiem pruskim a carycą Katarzyną „iure caduco” przekazywał Krajnę Prusakom. Linią graniczną w myśl traktatu miała być Noteć od granicy brandenburskiej, przez Nakło do Solca nad Wisłą.
Jeszcze nie zdążył uschnąć atrament na traktacie Fryderyka i Katarzyny, a już minister pruski Hertzberg dawał instrukcje szefowi Obwodu Nadnoteckiego von Brenckenhoffowi, jak daleko ma posunąć granicę poza Noteć bez zważania na linię wytkniętą w cyrografie petersburskim.
„Trzeba być bezczelnym i brać jak najwięcej” – pisał Hertzberg do Brenckenhoffa i zalecał mu zabrać miasta: Wieleń, Czarnków, Ujście, Łabiszyn z szerokimi okolicami po lewej stronie Noteci *
(*Na podstawie archiwów pruskich, Lipsk 1909, str.60)
Ewald F. von Hertzberg ma bogatą ikonografię. Jego postać umieścił Adolf Nowaczyński w sztuce „Wielki Fryderyk” (1910 r.) Sztuka jest grana do dzisiaj, ostatnio wystawił ją Teatr Polski w Poznaniu, w reż. Jana Klaty. Do historii teatru polskiego przeszła inscenizacja dramatu w reż. Józefa Grudy ze wspaniałymi kreacjami aktorskimi. Postać ministra von Hertzberga zagrał Zdzisław Tobiasz, znany z serialu kryminalnego „07 zgłoś się”.