Lublin, 22 marca 2013 r.

Czcigodny Księże Proboszczu,

Bardzo Szanowna Pani Dyrektor,

Serdecznie dziękuję za zaproszenie do udziału w uroczystościach upamiętniających 75-lecie Kongresu Polaków w Niemczech oraz – przyjęte na tym Kongresie – Pięć Prawd Polaków. Żałuję bardzo, że ani w marcu, ani w kwietniu w tych uroczystościach nie będę mógł wziąć udziału; zbyt wiele pilnych zobowiązań mam na głowie, a odległość od Lublina do Ziemi Złotowskiej niestety, sprawy nie ułatwia, zwłaszcza takim jak ja, którzy samochodu nie mają, ani nie prowadzą. Tą drogą pragnę więc najpierw podziękować Organizatorom tych uroczystości za to, że pragną tak pięknie upamiętnić wydarzenie z marca 1938 roku, gdzie ogromną rolę odegrał mój krewny, którym się wielce szczycę: Ksiądz Patron dr Bolesław Domański.

Kongres Związku Polaków w Niemczech spod znaku Rodła, jaki odbył się 6 marca 1938 roku w Berlinie, to wydarzenie bardzo doniosłe – i bardzo zobowiązujące. Trzeba do niego nawiązywać najpierw dlatego, że zasługują na wdzięczną pamięć ci, którzy wówczas, w niezwykle trudnych warunkach, bronili swojej wiary i swojej Ojczyzny; bronili swojej tożsamości i prawa do obecności na obczyźnie jako katolicy i Polacy. To był z ich strony akt niezwykłej odwagi i wytrwałości, żarliwej wiary i patriotyzmu.

Wspominamy ich dziś, po 75 latach – i pytamy: co ważnego mają oni nam do powiedzenia? Niewątpliwie, zachęcają nas do wierności naszym religijnym przekonaniom i do umiłowania Polski, do publicznego – gdy trzeba – świadectwa naszej religijnej i narodowej tożsamości, bo na tym fundamencie buduje się osobowość i charakter każdego człowieka. Ale zadanie to trudne, żyjemy bowiem w innych czasach. Mamy za sobą drugą wojnę światową i okres panowania komunizmu w Polsce. Mamy za sobą Sobór Watykański II i pontyfikat bł. Jana Pawła II, znaczący ogromne przemiany w Kościele. Złotów i Zakrzewo są w granicach Polski, a sama Polska, podobnie jak zjednoczone Niemcy, są członkami Unii Europejskiej. Prawdy Polaków nadal są ważne, ale sformułowane były w określonym kontekście historycznym. Dziś trzeba je przemyśleć i przemodlić na nowo. To temat zbyt wielki, bym wyczerpał go w jednym liście, poza tym ja sam sobie te pytania stale zadaję – i nie mam na nie prostych odpowiedzi. Może zresztą pierwszym ważnym postulatem płynącym z dzisiejszej uroczystości jest to właśnie, by samo pytanie o naszą wiarę (w Roku Wiary przecież!) i patriotyzm rzetelnie sobie stawiał, przemodlił je i o tym ze sobą odpowiedzialnie rozmawiał.

W czasach panowania Hitlera w Niemczech trzeba było bronić wiary i polskości. Bronić się trzeba było przed rosnącym niemieckim nacjonalizmem spod znaku swastyki, agresywnym i przesyconym nienawiścią do tych, którzy Niemcami nie byli i być nie chcieli. Teraz żyjemy w wolnym kraju, Niemcy nie napadają na Polskę, przeciwnie: łączą nas intensywne relacje gospodarczo-polityczne, wielu Polaków współpracuje z naszymi zachodnimi sąsiadami. Dziś więc nie tyle o obronę polskości chodzi, ile raczej o jej budowanie: budowanie tożsamości, ugruntowanej na bogatym dziedzictwie kulturowym, które jednak zawsze domaga się twórczej kontynuacji. Może – po okresie swoistego romantyzmu, etosu bohaterskiej walki o niepodległość – nastał czas pozytywnej pracy od podstaw? Rzetelna praca, mądre stanowienie prawa i praworządność, umiejętność prowadzenia dialogu i osiągania rozsądnych kompromisów, nie naruszających podstawowych naszych przekonań, ale respektujących także punkt widzenia i interesy rozmówców – to także cnoty, które wymagają niekiedy heroizmu. Co więcej, są one niezastąpione, jeśli chcemy kształtować naszą pomyślną teraźniejszość i przyszłość. Czy muszę dodawać, jak bardzo nam tych cnót w życiu publicznych i prywatnym brakuje?

A jest to postulat nie tylko płynący z miłości do Ojczyzny, ale także – i bodaj jeszcze wyraźniej – z naszej wiary. Wszyscy, w tym także Polacy i Niemcy, idziemy razem w pielgrzymce do niebieskiej Ojczyzny. Tam nie będzie Niemców i Polaków; tam będziemy wszyscy braćmi i siostrami. I tę perspektywę braterstwa trzeba już tu, na Ziemi, budować. Nie o zapomnienie swojej polskości chodzi: człowiek rodzi się w konkretnej rodzinie i w określonym narodzie, te „naturalne” więzi społeczne kształtują naszą mentalność, nasz świat wartości, naszą duchowość. Nie można być Europejczykiem, nie będąc Polakiem lub Niemcem. Ale można i trzeba życzliwie się do siebie odnosić, ubogacać wzajemnie tym, co dla naszej kultury i tradycji specyficzne, współpracować i umacniać podstawowe, ewangeliczne i humanistyczne, odniesienie „bliźni”. To dotyczy także relacji pomiędzy katolikami a wyznawcami innych odmian chrześcijaństwa, innych religii, w końcu wszystkich ludzi dobrej woli. Wierność Kościołowi nie wymaga odcięcia się od tych, którzy naszych przekonań religijnych nie podzielają; raczej nas do przepełnionego modlitwą dialogu zachęca. Tego uczy nas Sobór Watykański II, który pół wieku temu wyznaczył obecne drogi Kościoła.

Czy więc Prawdy Polaków dziś brzmieć powinny tak, jak 75 lat temu? Czy nie trzeba ich przemyśleć, przemodlić i przeformułować tak, by odpowiadały dzisiejszej sytuacji Polaków i dzisiejszemu rozumieniu Kościoła? Oto pytania, które sam sobie zadaję i które pozostawiam uczestnikom jubileuszowych uroczystości w Złotowie i w Zakrzewie.

Bardzo serdecznie pozdrawiam w Panu i dołączam życzenia wszelkiego błogosławieństwa z rąk Zmartwychwstałego Pana. Niech nadzieja płynąca z prawdy o zmartwychwstaniu ożywia także złotowskie i zakrzewskie spotkania.

ks. Andrzej Szostek MIC