Powstanie Styczniowe 1863

Nocą z 22 na 23 stycznia 1863 roku polscy młodzi patrioci zaatakowali garnizony wojsk carskich w 17 miastach i miasteczkach Królestwa Polskiego. Tak właśnie przed 160 laty rozpoczęło się trzecie, ostatnie z wielkich polskich powstań narodowych, ze względu na termin wybuchu nazwane styczniowym. Trwało ono najdłużej z naszych powstań (15 miesięcy) i ogarnęło znacznie więcej Polaków, nie tylko z zaboru rosyjskiego (ok. 200 tys. ochotników, w tym ponad tysiąc Rosjan, Ukraińców, Włochów, Francuzów, Czechów i in.) Do stłumienia powstania Rosja musiała zmobilizować niemal wszystkie swe siły zbrojne – ponad 400 tys. żołnierzy.

W gronie powstańców byli: Wincenty Schenborn – mieszkaniec Złotowa, Jan Gulski – pisarz dworski z Głupczyna, a także Józef Kaźmierczak z Jastrowia, który dostał się do niewoli rosyjskiej i jako zesłaniec przebywał we Włodzimierzu nad Klaźmą. Na terenie powiatu złotowskiego przeprowadzono werbunek do oddziałów powstańczych, a dokonywał go nieznany z nazwiska konspirator, który ukrywał się pod pseudonimem „Eustachy”. Kroniki policyjne odnotowały też sporą liczbę ujętych Polaków w trakcie przekraczania granicy. Byli wśród nich: Antoni Sterling chłop z Radawnicy zatrzymany pod Cieślami czy Franciszek Dux – siodlarz ze Złotowa. Akcja werbunkowa objęła całą Krajnę, prym wiedli ziemianie, jak choćby w Wysokiej (Skoraczewski – działacz konspiracji powstańczej), Bądeczu (hr. Ignacy Gotzendorf – Grabowski), Cerkwicy Dużej (hr. Bolesław Czapski), Glesnie (hr. Konstanty Bniński). Podobna sytuacja była w Krostkowie gdzie ziemianie Bolesław i Leon Sikorscy zwerbowali do powstania znaczną liczbę ochotników (w tym chłopów), Witosławiu, Ujściu, Śmielinie, Mroczy, Mrozowie, Pile, Pobórce Wielkiej…

Z Nakła pochodził powstaniec Otto Baumann, zesłaniec – pracował przy budowie linii kolejowej Tuła – Orzeł, oraz Teodor Biniakowski – cieśla, zesłany w głąb Rosji. Z Osieka pochodził rządca Marian Szydłowski – powstaniec, a z Trzeciewnicy Cezary Tur – lustrator powstańczy w pow. inowrocławskim i wyrzyskim – odlewał także kule, oraz nieznany z nazwiska kowal, który reperował broń i kuł kosy dla powstańców. W tym gronie był również ksiądz kapelan Lemiesz z miejscowości Sadki.

Ciekawy jest przekrój społeczny powstańców krajeńskich – ziemianie, rządcy, ekonom, rentierzy, piwowarzy, owczarze, szewcy, stolarze, piekarze, rzeźnicy, garbarze, kowale i czeladnicy, subiekci, służący, lokaje, spora liczba parobków i uczniów gimnazjalnych.

Z ziemią złotowską związany jest płk Witold Turno bohaterski dowódca w krwawej bitwie pod Ignacewem (8 maja 1863 r.), zmarł od ran następnego dnia – uczczony wraz ze swymi żołnierzami pomnikiem w Starym Licheniu. Dziadkowie Witolda Turno pochodzili z Głupczyna.

GLORIA VICTIS!

opr. Jerzy Jelonek

fot. Witold Turno