DOM RODZINY BINIAKOWSKICH
(ul. Wojska Polskiego 17) – Roman Rożeński
Rodzina Biniakowskich należała do elity polskich przedstawicieli Krajny. Przodkowie pochodzili z Nakła, gdzie byli właścicielami sporych posiadłości.
Bartłomiej Biniakowski – pradziad Mateusza – piastował godność burmistrza Nakła
w okresie przedrozbiorowym w latach 1771 – 1772. Ojciec Mateusza Konstanty Biniakowski (1845 – 1883) do Złotowa przybył w 1868 roku, tu ożenił się z Faustyną Szczepańską p. v. Panglisz, matką Pawła Panglisza, szanowanego w Złotowie kupca, restauratora, kierownika Banku Ludowego, który wspierał interesy miejscowych Polaków.
Restauracja Pawła Panglisza stanowiła przez długie lata miejsce spotkań Polaków. Mateusz Biniakowski (1873 – 1929) w 1904 roku ożenił się z Władysławą Bobriusz-Kręcką urodzoną w 1882 roku, która pochodziła z zamożnej rodziny z Tucholskiego.
Posiadłość Biniakowskich w Złotowie składała się z dwóch budynków mieszkalnych szachulcowych oraz ziemi poza terenem miasta. Budynek frontowy został przebudowany w latach dwudziestych XX wieku (stan obecny), drugi rozebrany został w latach sześćdziesiątych wraz z budynkami gospodarczymi.
Posiadłość obejmowała rozległy ogród od obecnej ulicy Wojska Polskiego do ulicy Mickiewicza. Rodzina Biniakowskich była jedną z najbardziej zasłużonych dla polskości w Złotowie.
Dom Biniakowskich od 1 stycznia 1923 roku był siedzibą władz V Dzielnicy ZPwN, Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego, od 1925 roku znajdowało się tu biuro polskiego adwokata Jerzego Kostenckiego. Na zapleczu w starym szachulcowym budynku mieściło się polskie przedszkole, organizowano tam różne kursy, np. kursy gotowania. W latach trzydziestych wybudowała Władysława Biniakowska w tym celu dodatkowy budynek.
Dom Biniakowskich był swoistą „twierdzą polskości” – miejscem konspiracyjnych spotkań, przygotowywania walk niepodległościowych, ruchu oporu w okresie międzywojennym. W okresie ustalania granic II Rzeczpospolitej i w czasie Powstania Wielkopolskiego przechowywano tutaj broń.
Spotykały się tu polskie rodziny Seydaków, Taterów, Pangliszów, Sobierajczyków czy Grochowskich z Lipki. Często gościli tu polscy księża – ks. Leon Pellowski, ks. Kozłowski, ks. Bolesław Domański, ks. Alfons Sobierajczyk, ks. Władysław Paszki, ks. Maksymilian Grochowski.
Gościnność Władysławy Biniakowskiej była szczególna, wspominał ją H. Jaroszyk: „Zastałem u niej kilku nauczycieli przy kawie. Biniakowska powitała mnie niezwykle serdecznie. Jak się okazało, należała do tych wspaniałych kobiet, które
w trudnych warunkach umiały stworzyć atmosferę ufności, spokoju i optymizmu.
Jej bezinteresowny patriotyzm i chęć niesienia pomocy każdemu, kto służył sprawie polskiej, były powszechnie znane. Nie było na pewno polskiego nauczyciela w Złotowskiem, który nie byłby jej gościem, nie znalazł pomocy i życzliwych słów podnoszących na duchu”.
Biniakowska była współfundatorską i matką chrzestną sztandaru złotowskiego chóru „Cecylia”. Jedna z jej córek, Helena, która ukończyła Uniwersytet TCL
w Dolkach koło Gniezna, pracowała jako sekretarka w biurze V Dzielnicy ZPwN, była członkinią „Cecylii”, w 1934 roku wyszła za mąż za Jana Rożeńskiego – kierownika Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego. Syn Kazimierz Biniakowski był działaczem sportowym, wiceprezesem klubu sportowego „Sparta” i jej bramkarzem, należał także do chóru, podobnie jak druga córka Łucja.
Po wojnie W. Biniakowska przyjmowała Złotowian wracających z obozów, także burmistrza Jana Kocika, adwokata Kostenckiego, którzy przybyli do Złotowa
w obozowych pasiakach. Na potrzeby szkoły przekazała przedwojenne podręczniki szkolne, które udało się przechować. Włączyła się aktywnie
w powojenne życie Złotowa. Wchodziła w skład Komisji Weryfikacyjnej.
W 1957 roku na Zjeździe Bojowników o Wolność Ziemi Złotowskiej została uhonorowana brązowym Krzyżem Zasługi. Ostatnie lata życia spędziła u córki Łucji Groth w Gdańsku, gdzie zmarła w 1968 roku.
W 2008 roku w 85. rocznicę powstania ZPwN odsłonięto na budynku Biniakowskich tablicę pamiątkową.
