Przedmioty tworzone przez żołnierzy i cywilów w czasie I i II wojny światowej umożliwiają ukazanie wojennego życia codziennego, jak również konsekwencji wynikających ze zniszczeń wojennych.
Z tych względów w ramach sztuki okopowej mieszczą się m.in. misternie wykonane wazony z łusek artyleryjskich.
W zbiorach związanych ze sztuką okopową prezentujemy ciężki, trybowany wazon mosiężny wykonany z łuski artyleryjskiej o wyjątkowej formie i kształcie, oraz nożyk do papeterii z wygrawerowanym napisem: „Lt Eloi 27.3.16″. Oba eksponaty eksponujemy obecnie w Gabinecie na parterze naszego Muzeum.
Na ekspozycji w Kaplicy Pamięci oprócz małej, czerwonej łuski przerobionej na zapalniczkę z II wojny światowej polecamy uwadze wazon wytworzony z mosiężnej łuski rosyjskiego pocisku artyleryjskiego kalibru 50 mm, zdobiony grawerowanym punktakiem: konia, stojących naprzeciw siebie rycerzy, ornamenty roślinne i inskrypcje „Audenken aus Russland”. 1943.
Sztuka okopowa została najtrafniej zdefiniowana przez Nicholasa J. Saundersa. Wedle niego są to wszystkie przedmioty wykonane przez żołnierzy, a także jeńców bądź cywilów, z materiałów używanych przez armie w terenie lub czasie związanym z konfliktem zbrojnym, lub jego następstwami.
Sztuka okopowa – Wikipedia, wolna encyklopedia
Dzieła sztuki okopowej wykonywano z najróżniejszych, dostępnych materiałów.
Obejmowały one wojenny złom, taki jak łuski po nabojach i pociskach, szrapnele oraz fragmenty zniszczonych budynków lub zestrzelonych samolotów. Materiały takie były dostępne w strefach działań wojennych. Szczególnie przydatne były łuski po nabojach i pociskach, wykorzystywane do tworzenia, między innymi, wiecznych piór, ołówków, wazonów, krucyfiksów i otwieraczy do listów. Przedmioty te dodatkowo dekorowano napisami lub grafikami.
Dzieła sztuki okopowej tworzono dla zabicia czasu, rozrywki lub jako pamiątki dla żołnierzy w zapamiętaniu miejsc stacjonowania, lub bitew. Niektóre dzieła powstawały na pierwszej linii frontu w przerwach między potyczkami, ale zdecydowana większość dzieł wykonanych przez żołnierzy została zaprojektowana i stworzona daleko za liniami frontu, w czym pomocny był specjalistyczny sprzęt dostępny w warsztatach kowalskich i inżynieryjnych. Jeńcy wojenni tworzyli przedmioty nie tylko dla zabicia czasu, ale także po to, by wymieniać je na żywność lub papierosy.
Osobną kategorię sztuki okopowej tworzyła ludność cywilna na zniszczonych wojną obszarach, gdzie pozostałości po bitwach dostarczały przydatnych surowców, dzięki czemu rozwinęło się chałupnictwo, produkujące pamiątki z okopów dla żołnierzy, co trwało przez cały okres międzywojenny. Co istotne czasami trudno jest odróżnić sztukę okopową wytworzoną przez żołnierzy, jeńców wojennych i cywilów od produkowanej komercyjnie. Niektóre pamiątki komercyjne łączyły materiały wojenne, takie jak łuski po nabojach, z elementami fabrycznie nowymi.